سمع‌کردن، فرآیند گوش‌دادن به صداهای تولید شده در بدن برای شناسایی صداهای طبیعی یا غیرطبیعی است که به تشخیص می‌کند. سمع ریه یک روش ارزیابی برای تعیین عوامل محدود کننده تنفس است. این مقاله محدود به صداهایی است که در ریهها تولید می‌شود. با این حال، قبل از اینکه بتوانیم نحوه سمع کردن را پوشش دهیم، مروری کوتاه بر سیستم تنفسی و قفسه سینه لازم است.
آناتومی سیستم تنفسی و قفسه سینه
دستگاه تنفسی را می‌توان به دو قسمت فوقانی و تحتانی تقسیم کرد. دستگاه تنفسی فوقانی از بینی، سینوس‌های پارانازال، حلق و حنجره تشکیل شده است. هدف این بخش از دستگاه تنفسی تصفیه، گرم کردن و مرطوب کردن هوای محیط قبل از رسیدن به واحدهای تبادل گاز است. دستگاه تنفسی تحتانی از نای شروع می‌شود، برونش اصلی سمت راست که به سه قسمت لوبار (بالایی، میانی و تحتانی) تقسیم می‌شود، برونش اصلی سمت چپ که به دو لوب (بالا و پایین) تقسیم می‌شود و به دنبال آن برونشیول‌ها و به آلوئول‌ها (کیسه های هوایی) ختم می‌شوند؛ تقریباً ۳۰۰ میلیون آلوئول سطح تبادل گاز را تشکیل می‌دهند.
قفسه سینه استخوانی یک قفس استخوانی – غضروفی است که اندام‌های تنفسی و گردش خون را در بر می‌گیرد و از آنها محافظت می‌کند. چارچوب اسکلتی آن از جناغ، غضروف دنده‌ای، دنده‌ها و ۱۲ مهره سینه‌ای تشکیل شده است. سمع ریهها قفسه سینه و دستگاه تنفسی تحتانی را درگیر می‌کند، ضروری است که پزشکان با آناتومی و نشانه‌های آناتومیک آشنا باشند تا بدانند کجا و به چه چیزی گوش می‌دهند. نای در قاعده گردن قرار دارد و ۱۰-۱۲ سانتی متر (۳.۷ – ۴.۵ اینچ) تا حفره اصلی امتداد دارد. برآمدگی منقاری در انتهای پایینی نای که دهانه‌های برونش چپ و راست را از هم جدا می‌کند. برونش‌ها را می‌توان در قسمت بالایی manubrium سمع کرد.
سمع ریهها
در حالی که بیمار به آرامی و عمیق از طریق دهان نفس می‌کشد، ریهها را می‌توان با قسمت دیافراگم چست‌پیس گوشی پزشکی سمع کرد. مکان‌های آناتومیک برای سمع ریه در دو شکل زیر نشان داده شده است.
برخی از خطاهای رایج که در سمع ریه وجود دارد:
- سمع از روی لباس یا گان بیمار
- در تماس بودن لوله با لباس یا میله‌های تخت بیمار که به علت اصطکاک صداهای اضافی تولید می‌کند.
- عدم معاینه کامل بیمار و فقط معاینه کانون‌هایی که دسترسی راحت‌تری دارند.
صداهای تنفس طبیعی شامل صداهایی است که در تمام قسمت‌های قفسه سینه شنیده می‌شود و شامل فاز دم و بازدم است. آنها به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
صداهای تراشه (نای)
این صداهای تنفسی با صدای بلند و فرکانس بالا، با کیفیت خشن و توخالی (یا “لوله‌ای”) هستند. طول زمان دم و بازدم یکسان است و بین فازها مکث مشخصی وجود دارد. صداهای تنفسی نای معمولاً سودمندی بالینی پایینی دارند.
صداهای برونشیال
این صداهای تنفسی که به طور معمول در بالای manubrium شنیده می‌شوند، مستقیماً جریان هوای متلاطم را در برونش‌های اصلی منعکس می‌کنند. آنها بلند و با فرکانس بالا هستند اما به اندازه صدای تراشه خشن و توخالی نیستند، فاز بازدم معمولا طولانی تر از فاز دمی است و معمولاً بین فازها مکث وجود دارد.
صداهای برونکووزیکولار
این صداهای تنفسی معمولاً در فضاهای بین دنده‌ای قدامی اول و دوم و در خلف بین کتف‌ها، جایی که برونش‌های اصلی قرار دارند، شنیده می‌شود. مراحل دم و بازدم تقریباً از نظر مدت زمان مساوی هستند، بدون مکث بین فازها. صداهای برونکووزیکولار نسبت به صداهای برونشیال خشونت کمتر و نسبت به صداهای وزیکولار فرکانس بالایی دارند.
صداهای وزیکولار
این صداهای تنفسی که در نواحی محیطی ریه قابل شنیدن است، نرم و و با فرکانس پایین هستند، بدون کیفیت خشن و لوله‌ای صداهای تنفسی تراشه و برونش. فاز دمی تقریباً سه برابر بیشتر از بازدم است، بدون مکث بین فازها.
اگر صداهای تنفسی خارج از محل معمول خود در قفسه سینه شنیده شوند یا از نظر کیفی با صداهای طبیعی تنفس متفاوت باشند (مثلاً کاهش یافته یا وجود نداشته باشند) غیر طبیعی تلقی می‌شوند. آنها به دو دسته پیوسته و غیر پیوسته تقسیم می‌شوند.
طبق نظر American Thoracic Society و the American College of Chest Physicians، به تمام صداهای غیرطبیعی پیوسته، عنوان خس خس (=wheeze) اطلاق می‌شود و به عنوان صدای زیر یا بم (فرکانس بالا و پایین) توصیف می‌شود. خس خس نشان‌دهنده انسداد راه هوایی است که می‌تواند ناشی از انقباض ماهیچه‌های صاف برونش‌ها یا وجود مخاط باشد. خس خس بسیار واضح شنیده می‌شود و بیشتر در بازدم وجود دارد. با این حال، آنها می‌توانند در طول دم هم ایجاد شوند و این نشان می‌دهد که یک انسداد شدید راه هوایی وجود دارد.
صداهای غیرطبیعی غیر پیوسته به دو دسته Crackles و Pleural Rubs تقسیم می‌شوند:
- Crackles: مانند ترکیدن کوتاه حباب‌ها است. آنها بیشتر با باز شدن ناگهانی راه‌های هوایی بسته مرتبط هستند.
- Pleural Rubs: نشانه‌ای از التهاب پرده جنب است و به نظر می‌رسد که دو تکه کاغذ سنباده در طول هر دم و بازدم به هم مالیده می‌شوند.
توصیه می‌کنیم برای تمرین صداهای ریوی طبیعی و غیرطبیعی از اپلیکیشن تهران لیتمن استفاده کنید که بصورت طبقه‌بندی شده این صداها را با توضیحات کامل در اختیار شما قرار داده است.
